Bələdiyyələrin maliyyə imkanlarının artırılması istiqamətində görülən tədbirlər: mövcud vəziyyət və birləşmənin yaradacağı imkanlar
Səmərəli və güclü bələdiyyələrin formalaşması və inkişafı regional iqtisadiyyatın güclənməsində mühüm şərtlərdən hesab olunur. Eyni zamanda, yerli əhəmiyyətli məsələlərin həllinə yönəlmiş maliyyə resurslarının formalaşması dövlət büdcəsinin vəsaitlərinin istifadəsinə əhəmiyyətli dərəcədə qənaət edilməsinə imkan verir. Bu baxımdan bələdiyyələrin inkişafı, onların öz vəzifələrini yerinə yetirə bilməsi və bələdiyyə ərazisində yaşayan əhaliyə keyfiyyətli xidmətin göstərilməsi maliyyə təminatından birbaşa asılıdır.
Bələdiyyə maliyyəsinin əsas tərkib hissəsi hesab edilən yerli vergi və ödənişlərin uçot sisteminin qurulması, vergitutma obyektlərinin müəyyən edilməsi və onların vergiyə cəlb edilməsi istiqamətində Azərbaycan Bələdiyyələrinin Milli Assosiasiyaları (ABMA) tərəfindən bir sıra tədbirlər həyata keçirilmişdir. “Bələdiyyələrin Avtomatlaşdırılmış Məlumat Sistemi” (BAMS) qurularaq Hökümət Ödəniş Portalı ilə inteqrasiya edilməklə Naxçıvan MR istisna olmaqla 1436 bələdiyyənin istifadəsinə verilmişdir. 2023-cü ildən vergitutma bazasının daha dəqiq formada müəyyən edilməsi üçün Əmlak Məsələləri Dövlət Xidmətinin elektron kadastr bazası ilə BAMS-ın inteqrasiyası aparılmışdır. Həmçinin, vergi ödəyicilərinin identifikasiyası üçün “Digital Login” servisi ilə inteqrasiya edilmiş, eləcə də, vergi ödənişlərinin daha asan formada həyata keçirilməsi məqsədilə QR kodun tətbiqinə başlanılmışdır.
Qeyd olunan tədbirlər və bələdiyyələrin vergi inzibatçılığının möhkəmləndirilməsi nəticəsində, diaqramlardan göründüyü kimi cari ilin 11 ayı ilə ötən illərin eyni dövrünə nisbətdə vergi daxilolmalarında artım müşahidə edilmişdir.
Əksər kənd bələdiyyələrində daxilolmalarda artımın cüzi olması, bəzilərində isə azalması müşahidə edilir. Bu da öz növbəsində bələdiyyələrin, xüsusən də kiçik kənd bələdiyyələrinin birləşdirilməsi barədə verilmiş qərarların əsaslı olduğunu göstərir. Nəticəsində kənd bələdiyyələri mövcud potensialını birləşdirəcək, daha səmərəli idarəetmə strukturu qurmaqla müvafiq əraziləri üzrə maliyyə mənbələrini dəqiq təsbit edəcək və büdcə daxilolmalarını artıracaqlar. Eyni zamanda, ayrılan dotasiya və subvensiyaların ünvanlılığı və effektivliyinin yüksəldilməsinə nail olmaq üçün daha əlverişli şərait yaranacaqdır.
Aparılmış müşahidələrə əsasən ümumi, o cümlədən ayrı-ayrı vergi və ödənişlər üzrə daxilolmaların artırılması istiqamətində bələdiyyələr məqsədyönlü fəaliyyətini gücləndirmiş və cari ilin 11 ayında ümumi daxilolmalarda kifayət qədər artıma nail olmuşlar:
• 7 şəhər bələdiyyəsində 1,2-2 dəfə;
• 5 qəsəbə bələdiyyəsində 2,3-5 dəfə, bəzilərində 10-11 dəfə;
• 4 kənd bələdiyyəsində 6,4-12 dəfə, birində 23 dəfə.
Əmlak vergisi üzrə daxilolmalarda:
• 6 şəhər bələdiyyəsində 1,4-4,3 dəfə;
• 5 qəsəbə bələdiyyəsində 1,7-4,3 dəfə, birində 13 dəfə;
• 4 kənd bələdiyyəsində 1,3-8 dəfə, birində 11 dəfə.
Torpaq vergisi üzrə daxilolmalarda:
• 5 şəhər bələdiyyəsində 1,3-2,8 dəfə;
• 4 qəsəbə bələdiyyəsində 3,0-8,5 dəfə, birində 11 dəfə;
• 4 kənd bələdiyyəsində 4,0-7,5 dəfə, birində 10 dəfə.
Mehmanxana, sanatoriya-kurort və turizm xidmətləri göstərən şəxslərdən daxil olan ödənişlərdə:
• 5 şəhər bələdiyyəsində 45-70 %;
• 2 qəsəbə bələdiyyəsində 1,2-1,8 %;
Dövrlər üzrə təhlillər göstərir ki, daxilolmalar yüksələn xətt üzrə inkişaf etməklə bələdiyyə büdcələrinin artmasına səbəb olacaq və nəticə etibarı ilə daha çox yerli əhəmiyyətli məsələlərin həllinə imkan yaranacaqdır.
Qeyd: Vətəndaşların bələdiyyə xidmətlərinə əlçatanlığının və öhdəlikləri barədə operativ məlumatlandırmanın təmin edilməsi, həmçinin bələdiyyə-vətəndaş münasibətlərində şəffaflığın artırılması məqsədilə ABMA tərəfindən “Elektron bələdiyyə” portalı üzərində işlər davam etdirilir. “Digital Bridge” vasitəsilə portala daxil olmaqla vətəndaşlar müvafiq bələdiyyədə uçotda olan vergi və ödəniş obyektləri, ödəniş tarixçələri, bələdiyyə sorğuları barədə məlumatlar əldə edə biləcək, eyni zamanda müxtəlif məsələlərə dair bələdiyyələrə müraciət göndərə biləcəklər. Portalın tam istifadəyə verilməsi yaxın gələcəkdə nəzərdə tutulur.
